Waarom teams op elkaar gaan lijken en waarom sommige teams nooit verder komen.

Er was een kort filmpje dat me direct raakte: een kind dat een telefoongesprek nadoet. Niet zomaar spelen. Het kanaliseren van de intonatie, de pauzes, de lichaamshouding, zelfs die subtiele mini-frustratie die ouders soms hebben wanneer een gesprek nét te lang duurt.

Het was geen oefening. Het was geen instructie. Het is puur nabootsen.

Neuropsychologie in actie

Albert Bandura (1925-2021) noemde het al jaren geleden: sociaal leren. We leren door te kijken, te kopiëren en te internaliseren. Moderne neurowetenschap laat zien dat dit proces grotendeels automatisch draait, buiten ons bewuste om.

En dat stopt niet wanneer we volwassen worden. Ons brein blijft voortdurend afstemmen op de groep waar we in bewegen.

Wat dit betekent voor teams (en organisaties)

1 ) Mensen maken de teamcultuur

Niet de waarden aan de muur. Niet de strategiedag. Het zijn mensen die met hun gedrag, vooral het onuitgesproken gedrag, bepalen wat normaal is.

2) En de teamcultuur maakt de mensen

Wanneer een bepaald ritme, bepaalde normen of bepaalde reacties vaak genoeg voorkomen, worden ze geabsorbeerd. Net zoals het kind in het filmpje.
Samen vormen ze een lemniscaat: een voortdurende wisselwerking waarin gedrag cultuur vormt, en cultuur gedrag terugstuurt.

De onderstroom bepaalt meer dan de bovenstroom

Veel leiders denken dat cultuur vooral ligt in taal, afspraken en protocollen. Maar cultuur wordt juist gevormd door het subtiele:

• Reacties op fouten (hoe klein ook)
• Hoe je spanning draagt
• Hoe leiders en collega’s kijken als iemand een risico neemt
• Non-verbaal gedrag
• Onderhuidse normen
• Wat we niet benoemen
• De successen (hoe klein ook) die worden erkend of genegeerd

Dit zijn de signalen waar ons brein op afstemt. Dit is de werkelijke onderstroom.

Cultuur is gedrag dat zich blijft herhalen, zichtbaar én onzichtbaar.

De juiste tandwielen raken

In team komt geregeld het volgende patroon terug: men probeert cultuur te veranderen door harder te duwen op de zichtbare knoppen. Meer regels. Strakkere protocollen. Nog een meeting. Nog een slogan aan de muur.

Maar cultuur verandert niet door brute kracht.
Cultuur verandert wanneer je aan de juiste tandwielen draait.

De tandwielen die écht effect hebben, zijn vaak klein, subtiel en strategisch geplaatst:

• Hoe eigenaarschap wordt vormgegeven
• Wordt verantwoordelijkheid gegeven en genomen
• Wat er gebeurt nadat iemand een fout maakt
• Worden successen gevierd
• Hoe beslissingen gedragen worden
• Welke emoties ruimte krijgen
• Welk gedrag stilletjes wordt beloond

Dit zijn de verborgen radertjes waar de hele cultuur op draait.
Als je daar één tand verschuift, beweegt de rest mee. Niet geforceerd, maar vanzelf precies omdat mensen elkaar continu spiegelen, modelleren en internaliseren.

Wie cultuur wil bouwen op hoog niveau, moet geen grote hendels overhalen.
Die moet leren precies de juiste tandwielen te raken.
Dáár ontstaat momentum. Dáár begint duurzame high performance.

Waarom dit filmpje zo raak is

Een kind leert niet omdat we iets uitleggen. Een kind leert omdat het ziet wat normaal is.
Daardoor wordt er betekenis aangegeven. Anders gezegd, niets heeft betekenis van zichzelf.

Teams zijn niet anders. In elke organisatie ontstaat dezelfde dynamiek: de echte cultuur wordt gevormd door wat mensen doen wanneer niemand oplet.

Dit fragment laat zien hoe snel, diep en automatisch we elkaar beïnvloeden en hoe leiders deze dynamiek kunnen sturen in plaats van erin meegezogen te worden.

Wil je een team dat presteert op hoog niveau?

Begin niet bij protocollen. Niet bij dashboards. Niet bij KPI’s.

Begin bij gedrag dat wordt voorgeleefd.

Daar ontstaat veiligheid, energie en eigentijdse samenwerking. Daar start echte high performance.

Wil je sparren over hoe jouw team of organisatie dit kan versterken? Neem gerust contact op. Stel je vragen. Of plan een gesprek. Dit is het soort werk waar echte transformatie begint.